Współczynnik urbanizacji to pojęcie, które każdy z nas przerabiał jeszcze za czasów szkolnych na lekcji geografii. Przypomnijmy sobie zatem, co dokładnie oznacza, jak obliczyć współczynnik i ile wynosi on w Polsce.
Co to jest urbanizacja?
Urbanizacja to skomplikowany proces koncentracji ludności w punktach przestrzeni geograficznej, głównie na obszarach miejskich. Urbanizacja określa również wzrost liczby ludności miejskiej i jej udział w liczbie ludności danego obszaru, dzięki czynnikom społeczno-kulturowym, demograficznym i ekonomicznym. Termin ten oznacza także przestrzenny rozwój miast oraz zmianę stylu życia na miejski.
Urbanizacja odbywa się na kilku płaszczyznach:
- demograficznej,
- ekonomicznej,
- społecznej,
- przestrzenno-architektonicznej,
- technicznej.
Współczynnik urbanizacji
Współczynnik urbanizacji jest to procentowy udział mieszkańców miast w ogólnej liczbie ludności zamieszkującej na danym obszarze. Współczynnik urbanizacji można obliczyć np. dla kraju, województwa, powiatu itp.
Ze względu na współczynnik urbanizacji, państwa można podzielić na trzy grupy:
- o niskim wskaźniku urbanizacji - do 40%,
- średnim - 40-60%,
- wysokim - powyżej 60%.
Jak obliczyć współczynnik urbanizacji?
Obliczenie współczynnika urbanizacji nie jest trudne. Aby go uzyskać trzeba liczbę mieszkańców miast w danym obszarze (np. powiecie, województwie, gminie, kraju) podzielić przez całkowitą liczbę mieszkańców na tym obszarze, a wynik, który otrzymamy pomnożyć przez 100%.
Przykład
W pewnym powiecie liczba mieszkańców wynosi 60000, a w samych miastach mieszka 45000 ludzi. A więc po podzieleniu 45000 przez 60000 i pomnożeniu tej różnicy przez 100% otrzymamy 75%. I właśnie tyle - 75% wynosi współczynnik urbanizacji na tym terenie.
Współczynnik urbanizacji w Polsce i na świecie
Współczynnik urbanizacji w Polsce wynosi około 62%. Poziom ten utrzymuje się na podobnym poziomie już od kilku lat. Jest on znacznie niższy w porównaniu do krajów leżących na zachodzie naszego kontynentu. Najwyższy wskaźnik urbanizacji jest w województwie dolnośląskim, a najniższy w województwie podkarpackim.
Jak prezentuje się współczynnik urbanizacji Polski w porównaniu do innych krajów świata? To zależy, jakie państwa weźmiemy pod uwagę. Najwyższe wskaźniki urbanizacji zaobserwujemy w krajach wysoko rozwiniętych, takich jak Belgia - 96%, Wielka Brytania - 90%, czy Holandia - 89%. Najniższe wartości występują zaś przede wszystkim w krajach Afryki i Azji, np. w Etiopii - 13%, Bangladeszu - 18% i w Indiach - 24%.
Współczynnik urbanizacji w województwach Polski (dane z 2018 roku)
- Podkarpackie - 41,09%
- Świętokrzyskie - 44,86%
- Lubelskie - 46,46%
- Małopolskie - 48,19%
- Opolskie - 53,3%
- Wielkopolskie - 54,27%
- Warmińsko-mazurskie - 58,99%
- Kujawsko-pomorskie - 59,09%
- Podlaskie - 60,79%
- Łódzkie - 62,55%
- Pomorskie - 63,66%
- Mazowieckie - 64,4%
- Lubuskie - 64,95%
- Zachodniopomorskie - 68,5%
- Dolnośląskie - 68,61%
- Śląskie - 76,73%
Urbanizacja w Polsce na przestrzeni lat
W styczniu 2020 roku status miast otrzymały cztery miejscowości: Lututów, Piątek, Czerwińsk nad Wisłą i Klimontów. Od tego czasu w Polsce są już 944 miasta. Nie zawsze jednak tak było. Liczba miast rosła wraz z rozwojem i zwiększaniem się liczby ludzkości. Lokalizacja pierwszych miast silnie zależała od warunków środowiska przyrodniczego - np. miasta handlowe rozwijały się przy brzegach dużych rzek, a obronne budowano na wzniesieniach. Wraz z biegiem czasu poszczególne miasta łączyło coraz więcej dróg, wzdłuż których powstawały kolejne i kolejne jednostki osadnicze.
W renesansie silnie zaczęła rozwijać się wschodnia część Polski. Natomiast w XVII i XVIII wieku wskutek chorób, pożarów i bitew upadło wiele miast. W XIX wieku miał miejsce silny rozwój przemysłu i transportu, co ponownie sprawiło, że liczba miast zwiększyła się. W XX wieku wzrost ten nadal był kontynuowany, jednak okresy wojen światowych, a w przypadku Polski szczególnie czas II Wojny Światowej, widocznie ten proces zahamowały. Tuż po jej zakończeniu stopień urbanizacji Polski wynosił jedynie 34%. Mimo to po odbudowaniu, zniszczonych przez działania wojenne, polskich miast wartość ta stale rosła i w 1966 roku przekroczyła 50%. Ludzie migrowali ze wsi do miast, a przyrost naturalny był na wysokim poziomie. Spowodowało to, że w 1991 roku współczynnik urbanizacji wynosił 62%, a podobny wynik utrzymuje się do dziś.